Historia Straży Pożarnej

Pożarnictwo polskie w latach 1945-1991…

Po wyzwoleniu kraju spod hitlerowskiej okupacji środowisko pożarnicze przedstawiło władzom projekt nowej organizacji ochrony przeciwpożarowej kraju, bardziej odpowiadający realizacji zadań w tym zakresie. Szczególnie postulowano powołanie państwowego fachowego organu ochrony przeciwpożarowej. 22 listopada 1944 r. kierownik Resortu Administracji Publicznej PKWN utworzył stanowisko głównego inspektora pożarnictwa i odpowiednio wojewódzkich inspektorów i powiatowych instruktorów pożarnictwa. Główny Inspektorat Pożarnictwa kierował całokształtem ochrony przeciwpożarowej i nadzorował ją, dysponował kadrą oficerską, awansował oficerów pożarnictwa i powoływał ich na poszczególne stanowiska. Pierwszoplanowym zadaniem było podjęcie przez straże działalności operacyjnej na wyzwolonych terenach. Na obszarach byłej Generalnej Guberni straże pożarne kontynuowały swoją działalność. Na terenach ziem polskich, wcielonych w czasie okupacji do Rzeszy oraz ziem północnych i zachodnich wcielonych po II wojnie światowej do Polski, przystąpiono do organizowania straży w celu obrony majątku ocalałego z pożogi wojennej. Wraz z repatriantami ze wschodnich terenów przybyło na nowe miejsca pobytu wielu strażaków ze sprzętem, umundurowaniem, sztandarami, tak że już w 1945 r. działało tam 1500 straży, a w roku 1950 – 3400 straży pożarnych. W listopadzie 1945 r. reaktywowano Związek Straży Pożarnych RP. Główny inspektor pożarnictwa, gen. poż. inż. Eugeniusz Doering, skupił swą działalność głównie na sprawach organizacyjnych, a także na rozdziale sprzętu motorowego otrzymanego z UNRRA, natomiast Związek Straży Pożarnych RP zajął się między innymi organizowaniem szkolenia pożarniczego. W Centralnej Szkole Pożarniczej w Warszawie w czerwcu 1946 r. rozpoczęto szkolenie oficerów pożarnictwa (w sierpniu 1948 r. ze względu na kursowy charakter kształcenia placówce tej przywrócono na krótko przedwojenną nazwę Centralny Ośrodek Wyszkolenia Pożarniczego), które od kwietnia 1949 r. organizowano również z COWP nr 2 w Łodzi. Prowadzono też szkolenie członków ochotniczych straży pożarnych. W 1947 r. ministrowi administracji publicznej przedstawiono projekt nowej organizacji ochrony przeciwpożarowej i rozpoczęto prace nad przygotowaniem nowej ustawy.
4 lutego 1950 r. Sejm uchwalił ustawę o ochronie przeciwpożarowej, w której powołano państwowe fachowe organy ochrony przeciwpożarowej, a mianowicie Komendę Główną Straży Pożarnych, komendy wojewódzkie, powiatowe i miejskie straży pożarnych. Powstał w ten sposób samodzielny pion organizacyjny o charakterze operacyjnym, podległy ministrowi administracji publicznej, mający uprawnienia do dysponowania wszystkimi strażami pożarnymi, tj. zawodowymi terenowymi i zakładowymi oraz ochotniczymi. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 października 1949 r. został rozwiązany Związek Straży Pożarnych Rzeczypospolitej PolskiejPostanowień organizacyjnych tej ustawy nie zdołano jednak całkowicie wprowadzić w życie, gdyż uchwalona miesiąc później ustawa o terenowych organach władzy państwowej i późniejsze przepisy, podporządkowały komendy straży pożarnych prezydiom rad narodowych. Tak  więc  na długie  lata  utrwalił  się  porządek  organizacyjny,  w  którym  Komenda Główna Straży Pożarnych sprawowała kierownictwo
i fachowy nadzór nad komendami straży pożarnych i służbami ochrony przeciwpożarowej w resortach. Terenowe komendy straży pożarnych (wojewódzkie, powiatowe, miejskie) miały podwójne podporządkowanie (ogólne – prezydiom rad narodowych, a fachowe – komendom straży pożarnych) oraz główni inspektorzy pożarnictwa w 19 resortach i trzech urzędach centralnych z własną służbą resortową. W grudniu 1954 r., po rozwiązaniu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, powołano Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Ministerstwo Gospodarki Komunalnej przekazało nowemu ministerstwu ogólne kierownictwo i nadzór nad ochroną przeciwpożarową w kraju. Skuteczniej oddziaływało ono na terenowe organy administracji państwowej i kierownictwa poszczególnych resortów, co zaowocowało lepszym rozwiązywaniem problemów organizacyjnych. Usprawniono działalność operacyjną komend straży pożarnych, polepszono łączność, wyposażenie w pojazdy, a przyznawane środki inwestycyjne pozwoliły na budowę nowych i rozbudowę istniejących strażnic.
W 1956 r., na fali przemian politycznych, podjęto prace nad reorganizacją ochrony przeciwpożarowej. W grudniu 1956 r. powołano Związek Ochotniczych Straży Pożarnych. 13 kwietnia 1960 r. Sejm uchwalił nową ustawę o ochronie przeciwpożarowej, która jednak nie zlikwidowała podwójnego podporządkowania. Kształcenie pożarnicze prowadziły: pomaturalna Szkoła Oficerów Pożarnictwa (od 1955 r.), dwie  szkoły  podoficerskie  i  ośrodki  szkolenia  pożarniczego  w województwach i niektórych resortach. Rozporządzeniem Rady Ministrów
w 1971 r. utworzono  Wyższą  Oficerską  Szkołę  Pożarniczą  w Warszawie, a następnie Szkoły Chorążych Pożarnictwa w Poznaniu (1971)
i Krakowie (1973). W sierpniu 1972 r. zarządzeniem ministra spraw wewnętrznych utworzono Ośrodek Badawczo- Rozwojowy Ochrony Przeciwpożarowej, który rozpoczął prowadzenie prac badawczych w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej oraz upowszechnianie nowoczesnych form i metod zabezpieczenia przeciwpożarowego. W styczniu 1984 r. jego nazwę zmieniono na Centrum Naukowo-Badawcze  Ochrony  Przeciwpożarowej,  a  23 stycznia 1997 r. nadano mu imię Józefa Tuliszkowskiego. Przedstawiając zmiany jakościowe
w pożarnictwie, trzeba wspomnieć o tym, że do roku 1950 organy ochrony przeciwpożarowej były ukierunkowane przede wszystkim na przygotowywanie straży pożarnych do prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczych. Po 1950 r. nowo powołane komendy straży pożarnych rozszerzyły swoją działalność na zapobieganie pożarom poprzez ustalanie wymagań w zakresie zabezpieczenia pożarowego, podjęcie prac kontrolnych i podejmowanie działań w celu zmniejszenia zagrożenia pożarowego.
Przeobrażenia,  które  dokonały  się  w  latach 1972-1975  w  administracji  państwowej,  zrodziły  potrzebę dostosowania do nich organizacji
i działania ochrony przeciwpożarowej. 12 czerwca 1975 r. Sejm uchwalił nową ustawę o ochronie przeciwpożarowej, która wyeksponowała zasadę jej powszechności. Zwierzchni nadzór nad całokształtem ochrony przeciwpożarowej sprawował w dalszym ciągu minister spraw wewnętrznych, koordynując działalność ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów itp. Funkcję centralnego organu administracji państwowej w sprawach ochrony przeciwpożarowej spełniał komendant główny straży pożarnych, podlegający ministrowi spraw wewnętrznych. Przepisy wykonawcze ustaliły szczegółowe zasady organizacyjne. Komenda Główna Straży Pożarnych prowadziła intensywne  działania  nad  unowocześnianiem  systemu,  struktury  i  funkcjonowania  ochrony  przeciwpożarowej  w  związku  ze zmianami
w życiu gospodarczym i społecznym kraju.

Utworzenie Państwowej Straży Pożarnej…

Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych na skutek zmian ustrojowych, politycznych i gospodarczych w Polsce, a także wzrostu różnego rodzaju zagrożeń stało się konieczne dokonanie radykalnych zmian w systemie ochrony przeciwpożarowej. Już w roku 1988 rozpoczęto prace nad systemowymi rozwiązaniami prawno-organizacyjnymi, dotyczącymi szerokiego zakresu ratownictwa, w postaci projektów nowych ustaw. Poprzedzono je analizami problemowymi. Przy ich tworzeniu uczestniczyli przedstawiciele komend straży pożarnych, szkół pożarniczych, związków zawodowych, a także środowisk naukowych. W kwietniu 1991 r. minister spraw wewnętrznych powołał Zespół do Zorganizowania Państwowej Straży Pożarnej, któremu przewodniczyli płk poż. inż. Feliks Dela oraz poseł na Sejm Henryk Michalak. Zespół ten, przy udziale środowiska pożarniczego, przygotował koncepcję nowej organizacji ochrony przeciwpożarowej. W wyniku tych działań opracowano i skierowano do Sejmu projekty dwóch ustaw: o ochronie przeciwpożarowej i o Państwowej Straży Pożarnej. 25 lutego 1992 r. przewodniczący Zespołu Feliks Dela został przez ministra spraw wewnętrznych powołany na stanowisko komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej. 1 lipca 1992 r. PSP została zorganizowana. Rozpoczęło się jednocześnie wdrażanie przyjętych unormowań i realizacja licznych zadań z dziedziny ratownictwa. Kolejnym ważnym zadaniem była budowa krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG), który rozpoczął funkcjonowanie 1 stycznia 1995 r. W następnych latach system rozbudowywano przez włączanie do niego najbardziej mobilnych jednostek ochotniczych straży pożarnych. Na podstawie zawartych porozumień nawiązano intensywną współpracę z różnymi podmiotami uczestniczącymi w ratownictwie i ustalono relacje między nimi. W procesie tworzenia struktur organizacyjnych PSP dużą uwagę poświęcono wszechstronnej edukacji pożarniczej i poprawie warunków służby. Diametralnie zmieniło się wyposażenie techniczne, formy i metody działań kontrolno-rozpoznawczych. Z dniem 1 stycznia 1999 r. weszła w życie reforma administracji publicznej. Wdrożenie reformy w PSP wymagało ogromnej pracy na wszystkich szczeblach organizacyjnych. Po prawie dwóch latach działalności w nowych warunkach, Państwowa Straż Pożarna oraz krajowy system ratowniczo-gaśniczy umocniły się. Społeczeństwo, wyrażając swą opinię w kolejnych sondażach, postrzega PSP jako formację ratowniczą najbardziej mobilną i najlepiej przygotowaną do prowadzenia działań ratowniczych.W grudniu 1997 r. komendantem głównym Państwowej Straży Pożarnych został nadbrygadier Zbigniew Meres (stopień ten nadano mu 25 sierpnia 1997 r.). W maju 2000 r. został awansowany na stopień generała brygadiera. Urzeczywistniał on wizję nowoczesnej ochrony przeciwpożarowej, kontynuował jej budowę, uwspółcześniał formy i metody pracy, intensyfikował sprawność działania. W marcu 2000 r. komendant główny PSP został również szefem Obrony Cywilnej Kraju. Decyzja ta stworzyła dobre warunki integracji zadań w obrębie działania krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Na szczeblu urzędów centralnych integracja stała się faktem. Został rozszerzony zakres działania Komendy Głównej PSP, w ramach której funkcjonuje Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności. Zmiana ta przyczyniła się do usprawnienia zarządzania w sytuacjach kryzysowych, umożliwiła dostarczanie wszechstronnej informacji komendantowi głównemu PSP, szefowi  Obrony Cywilnej  Kraju,  ministrowi  spraw  wewnętrznych
i administracji oraz premierowi. Prowadzone są prace nad uruchomieniem krajowego systemu ratowniczego, obejmującego wszystkie podmioty przygotowane do likwidacji zagrożeń, w którym w czytelny sposób zostaną określone kompetencje i możliwości każdego podmiotu.
Państwowa Straż Pożarna przejawia bardzo żywą działalność na forum międzynarodowym. Z większością krajów sąsiadujących z Polską zostały podpisane umowy międzynarodowe o współpracy ratowniczej. Polskie pożarnictwo tradycyjnie uczestniczy w działalności CTIF, a od kilku lat w pracach Międzynarodowej Grupy Doradczej ds. Poszukiwań i Ratownictwa Afryka-Europa (INSARAG), działającej w ramach Biura Koordynacji Spraw Humanitarnych ONZ. Ratownicy PSP uczestniczyli wielokrotnie w międzynarodowych operacjach ratowniczych, np. w 1999 r. w Albanii i Turcji.
Obok zawodowej służby pożarniczej – Państwowej Straży Pożarnej – wielką aktywność przejawia w naszym kraju ruch strażactwa ochotniczego, liczący prawie 19 tysięcy ochotniczych jednostek straży pożarnych. Wiele  z  nich  prezentuje  wysoką  sprawność  operacyjną
i na co dzień współdziała ściśle z PSP w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Jednostki te skupione są w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP.

Strony: 1 2